مقدمه
گیـاهان دارویی از مواهب خدادادی هستند که میراثی با ارزش برای سلامت جامعه بشری محسوب می شوند. کشور ایـران بـا تنـوع اقلیمی منحصر به فرد بـه واسطه قرار گرفتن در پهنـه‌ای از جـهـان کـه دربـرگیـرنـده ۵ ناحیه رویشی : ایران تورانی – هیرکانی – ارسبارانی – زاگرس – خلیج فارس و دریای عمان می‌بـاشد، از تنـوع گونـه‌ای قـابـل ملاحظـه‌ای برخوردار است. امروزه با پیشرفت علوم گیـاهی بالغ بر ۸۰۰۰ گونه در ایران شناسایی شده است.
در حال حاضر برآورد می‌شود که از این تعداد، ۲۳۰۰ گـونـه خاصیت دارویی دارند. علی رغم وجود این سرمایه خدادادی، به کارگیری گیاهان دارویی در صنایع مختلف ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای پیشرفته ودر حال توسعه ناچیز می باشد. با توجه به رویکرد جهانی استفاده از ترکیبهای طبیعی با منشاء گیاهی، پیشینه تاریخی استفاده از گیاهان در طب سنتی و روند رو به افزایش تولید فراورده های گیاهان دارویی در کشور طی سالهای اخیر، شایسته است برنامه ریزی منسجم و درازمدت در جهت توسعه پایدار گیاهان دارویی انجام شود.
در راستای نیل به این مهم ، شناسایی ، حفظ ، احیاء و تولید گونه های گیاهی باارزش، انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی، تربیت نیروی انسانی متخصص، فرهنگ سازی و ترویج استفاده از گیاهان دارویی از جمله راهکارهای موثر می باشد.
راه اندازی شبکه
بـا عنـایت به اهمیت شکل‌گیری ساختـارهای پژوهشی برای فـرآیند تصمیم‌سـازی علم محور، بحث شبکـه ها از اوایل دهه هفتـاد در شورای پژوهشهـای علمی کشور مطـرح بـوده اسـت. ایـن حـرکـت بـه عنـوان یکـی از بـرنـامه‌هـای سـامـانـدهـی پـژوهـش در وزارت علـوم، تحـقیـقـات و فنـاوری پیـش بینـی شـده اسـت و طبـق بنـد( ج )مـاده ۴۶ قـانون برنـامه چهـارم توسعه اقتصادی، اجتمـاعـی و فـرهنگی جـمهوری اسـلامی ایران ایجـاد شـبکـه‌هـای واحـدهـای پـژوهشـی و فـنـاوری همگـن بـه عنـوان دستگـاه‌هـای اجـرایی بـا مـأموریـت تـوزیع هـدف‌دار و بـهینـه اعتبـارات تحـقیـقـاتـی، نـظـارت و پـایش فعالیت‌ها در زمینه‌هـای علمی مربوطه بـا تکیه بر شـاخص‌هـای جهانی از جمله وظایف دولت می‌بـاشد.
در سـال ۱۳۸۳ بـا دعـوت دفتـر امور پـژوهشی وزارت علـوم، تحـقیقـات و فنـاوری، مجمـع عمومی شبکـه ملی پژوهش و فناوری گیاهان دارویی بـا حضـور نمـایندگـانی از واحدهـای پـژوهشی مختلـف (دانشگاه‌ها، موسسه‌ها, و مراکز تحقیقاتی) تشکیل و در نهایت بـا انتخاب ۵ مرکز پژوهشی به عنوان اعضای اصلی حقیقی و دو عضو علی‌البدل، شورای شبکه رسماٌ فعالیت خود را آغاز نمود. از وظایف مهمی که شبکه بـه عهده خواهد داشت، آینده‌نگری در سیاست‌هـای پژوهش و فناوری برای ارائه افق‌های جدید به مسؤلین کشور است.
ماموریت
دستیابی به جایگاه مناسب در میان ۱۲ کشور برتر در زمینه گیاهان دارویی و تلاش برای ارتقاء مداوم این جایگاه به منظور توسعه اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی جمهوری اسلامی ایران.
اهداف
ایجاد تفاهم ، همکاری سازمان یافته، هماهنگی در عملیاتی کردن برنامه های مشترک و تصمیم گیری در سیاست گذاری و برنامه ریزی
راه کارها
۱- تعیین اولویتهای ملی پژوهشی در زمینه گیاهان دارویی
۲- بستر سازی جهت استفاده از فناوریهای نوین در زمینه های مختلف گیاهان دارویی
۳- برقراری ارتباطات علمی و پژوهشی با مراکز بین المللی در زمینه های مختلف گیاهان دارویی
۴- کاربردی نمودن پژوهش های انجام شده در زمینه گیاهان دارویی
۵- کمک به راه اندازی گروه های پژوهشی ذیربط واحدهای شبکه
۶- ایجاد وب سایت برای اطلاع رسانی و ارتباط واحدهای عضو شبکه
۷- اجرای طرحهای تحقیقاتی و برنامه های مشترک فرهنگی، پژوهشی و آموزشی
۸- تلاش برای عضویت همه واحدهای هم زمینه دیگر در بخش دولتی یا خصوصی در شبکه
۹- انتقال دانش فنی به بخش خصوصی داخل و خارج کشور و جذب منابع مالی از آنها
۱۰- ایجاد ارتباط با صنعت و کمک به توسعه مراکز خصوصی و دولتی
۱۱- برگزاری نشست ها و سمینارهای علمی مشترک در زمینه های مختلف گیاهان دارویی
۱۲- اشتراک تجهیزات
۱۳- تبادل عضو هیأت علمی و دانشجو
۱۴- انجام هر نوع همکاری مورد توافق در شبکه
سازمان نمای شبکه
اعضای شورا
۱- اعضای دائم
۲- اعضای علی البدلمراکز عضو دائم شورا
پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی-نماینده: دکتر پیمان صالحی (دبیر شبکه)
دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی- نماینده: دکتر سید فراز مجاب (مسئول مالی شبکه)
پژوهشکده گیاهان دارویی سازمان جهاد دانشگاهی – نماینده: دکتر رضا حاج آقایی
انجمن تولیدکنندگان داروهای گیاهی-نماینده: دکتر سیدجعفر میرفخرایی
موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع-نماینده: دکتر محمدباقرضایی
اعضای علی البدل شورا:
شرکت دارویی زردبند – نماینده: مهندس وحید گرجی
شرکت داروسازی گل دارو -نماینده: دکتر مریم نیکزاد
مدیران کارگروهها:
کارگروه علوم پایه: دکتر محمد باقر رضایی
کارگروه کشاورزی و منابع طبیعی: دکتر فرزاد نجفی
کارگروه پزشکی و داروسازی: دکتر فراز مجاب
کارگروه صنعت و اقتصاد: مهندس وحید گرجی
کارگروه فناوریهای نوین: دکتر ستار طهماسبی
مسئول دبیرخانه شبکه:
آزاده یعقوبیان